Sử dụng thuốc cho người cao tuổi
Sức đề kháng kém cùng quá trình lão hóa khiến người già đối mặt với nhiều nguy cơ bệnh tật. Để điều trị họ phải dùng nhiều loại thuốc, chính điều này khiến họ dễ gặp tác dụng phụ và tương tác thuốc bất lợi. Để đảm bảo an toàn cho người già, bạn hãy lưu tâm một số lưu ý khi sử dụng thuốc cho người cao tuổi dưới đây nhé!
Đặc điểm tình trạng dùng thuốc của người cao tuổi
Ở bất kỳ lứa tuổi nào, chúng ta đều có thể gặp các tác dụng phụ của thuốc, dù thuốc được kê đơn và được dùng đúng cách. Đặc biệt là nếu so sánh lứa tuổi 30 – 40 với lứa tuổi 60 – 70 thì người ta thấy tỷ lệ tai biến do thuốc cao gấp đôi ở người già. (1)
Nhất là những ai sử dụng nhóm thuốc về tim mạch, thần kinh tâm thần, thuốc giảm đau chống viêm, thuốc ngủ, thuốc kháng sinh, thuốc chữa tiểu đường,…
Do đó việc hiểu biết về đặc điểm sinh bệnh lý cũng như tình trạng dùng thuốc của người cao tuổi là điều hết sức quan trọng.
Thường người cao tuổi mắc nhiều thứ bệnh phối hợp phải sử dụng nhiều loại thuốc điều trị dẫn đến tương tác thuốc có hại. Ví dụ như các thuốc giảm đau chống viêm có thể gây viêm loét dạ dày, rối loạn tiêu hóa, tăng khả năng suy thận,…
Chưa kể, theo thời gian các bộ phận cơ thể người già đã suy giảm chức năng đáng kể, hệ miễn dịch suy yếu. Do vậy dễ dẫn đến hiện tượng cơ thể chậm đáp ứng, chuyển hóa và thải trừ thuốc yếu, dẫn đến tích lũy và gây độc cho gan, thận.
Nguy hại khi sử dụng thuốc cho người già không đúng cách
Không chỉ riêng quá trình lão hóa tác động xấu đến sức khỏe của người già mà số lượng thuốc sử dụng của người già ảnh hưởng cũng không hề nhỏ.
Người già càng dùng nhiều thuốc thì càng dễ bị ADR (Phản ứng bất lợi của thuốc).
Người già thường hay lo lắng về sức khỏe bản thân và tự ý sử dụng thêm nhiều thứ thuốc ngoài chỉ định. Bên cạnh đó, trí nhớ, thính lực và thị giác của họ cũng bị suy giảm khiến người cao tuổi thường hay nhầm lẫn trong sử dụng thuốc. Đặc biệt là về liều lượng (hay dùng quá liều), số lần sử dụng trong ngày (Đã uống rồi nhưng vẫn không nhớ, tưởng chưa uống nên dùng thêm).
Dưới đây là một số tác dụng phụ người già thường gặp khi sử dụng thuốc không đúng cách.
Buồn ngủ, mệt mỏi
Các loại thuốc thuốc kháng histamin trị dị ứng (thuốc trị cảm, sổ mũi có hoạt chất này), thuốc trầm cảm, thuốc trị đái tháo đường, thuốc cao huyết áp,…. đều là những thứ thuốc ức chế hệ thần kinh trung ương, gây ra tác dụng phụ buồn ngủ, mệt mỏi ở người già.
Người già bị rối loạn khả năng nhận thức
Một số thuốc chống trầm cảm, chống co giật, co thắt, trị cao huyết áp, thuốc điều trị bệnh Parkinson,…. nếu sử dụng thuốc cho người cao tuổi không đúng cách có thể gây rối loạn khả năng nhận thức. Thậm chí gây lú lẫn, mất trí nhớ ở người cao tuổi.
Té ngã – Tụt huyết áp ở tư thế đứng
Thuốc trị tăng huyết áp dễ làm người già bị tụt huyết áp ở tư thế đứng. Bên cạnh đó, một số loại thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm cũng gây rối loạn sự thăng bằng, làm họ dễ bị té ngã.
Tuổi tác cao cộng thêm quá trình lão hóa, loãng xương khiến người già khi té ngã sẽ dễ bị gãy xương, phải nằm bất động lâu, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.
Rối loạn đường tiêu hóa, táo bón
Ở người cao tuổi, phần chất nhầy bảo vệ niêm mạc dạ dày và lợi khuẩn trong đường tiêu hóa ngày càng suy giảm. Việc sử dụng nhiều thuốc khiến họ dễ bị gặp tác dụng phụ về đường tiêu hóa như khó tiêu, đầy bụng, táo bón, tiêu chảy. Tình trạng nặng hơn gây loét dạ dày, xuất huyết đường tiêu hóa,…
Một số loại thuốc gây ra tình trạng này như thuốc chống co thắt, thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần hoặc các loại thuốc điều trị viêm loét dạ dày, đại tràng,…
Sử dụng thuốc cho người cao tuổi không đúng cách gây rối loạn tiểu tiện
Một số loại thuốc điều trị bệnh Parkinson, thuốc kháng histamin, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống co thắt,… có thể gây khó tiểu hoặc tiểu không kiểm soát ở người cao tuổi.
Rối loạn hoạt động tình dục
Không chỉ do quá trình suy giảm ham muốn tình dục do tuổi tác mà nhiều loại thuốc điều trị sử dụng thời gian dài cũng gây ra tình trạng “bất lực” ở nam giới cao tuổi.
Giảm điều hòa thân nhiệt
Người già có khả năng thích ứng, điều hòa thân nhiệt kém hơn rất nhiều so với người trẻ. Chính vì vậy khi sử dụng các nhóm thuốc benzodiazepin, codein, proprapamin, phenothiazin,…. người cao tuổi cần hết sức chú ý, bởi đây đều là những nhóm thuốc gây hạ thân nhiệt.
Thân nhiệt hạ càng thấp và càng kéo dài thì mức độ nguy hiểm càng tăng, gây ảnh hưởng tới nhiều cơ quan trong cơ thể như tim mạch, hệ thần kinh, tiêu hóa,….
Nguyên tắc sử dụng thuốc cho người cao tuổi đảm bảo an toàn
Nếu bạn là người lớn tuổi hoặc nếu bạn đang chăm người thân lớn tuổi thì hãy tham khảo thông tin dưới đây và thực hiện tốt các nguyên tắc sử dụng thuốc cho người cao tuổi để đảm bảo tính hiệu quả cũng như ngăn ngừa các mối nguy hiểm cho sức khỏe khi dùng thuốc.
Xem xét các loại thuốc đang sử dụng cho người già
Việc phòng và điều trị bệnh cho người cao tuổi có rất nhiều biện pháp khác nhau. Nhìn chung nếu bạn áp dụng một phương pháp nào đó có thể cho kết quả tốt mà không cần dùng thuốc thì đó là cách thức tốt nhất.
Nếu phải dùng thuốc, bạn hãy sử dụng thuốc cho người cao tuổi càng ít càng tốt, chọn các loại thuốc ít độc và hiệu quả cao. Viết tên và liều lượng tất cả loại thuốc mà người già sử dụng, bao gồm thuốc không kê đơn, vitamin và khoáng chất bổ sung,…
Đối với thuốc bổ, người già nên tuân thủ sử dụng theo chỉ định của bác sĩ. Đặc biệt nên ngưng sử dụng khi có các dấu hiệu bất thường, hãy đưa người cao tuổi đến các cơ sở y tế gần nhất để được khám chữa kịp thời.
Đọc kỹ nhãn thuốc và hướng dẫn sử dụng
Việc đọc kỹ nhãn thuốc và hướng dẫn sử dụng sẽ giúp người cao tuổi sử dụng thuốc đúng cách an toàn và hiệu quả. Đặc biệt là đối với những loại thuốc không kê đơn.
Ngoài ra, việc đọc kỹ sử dụng thuốc cho người cao tuổi còn giúp bạn biết được liều lượng dùng, số lần dùng trong ngày và thời gian trị liệu. Thời điểm uống trong ngày để thuốc đạt hiệu quả cao nhất, tránh được các tác dụng phụ không mong muốn từ thuốc.
Một số loại thuốc người già cần tránh hoặc trong trường hợp phải dùng cần rất thận trọng như thuốc an thần, thuốc giảm đau NSAID, thuốc kháng histamin.
Theo dõi các tác dụng phụ tiềm ẩn
Các tác dụng phụ thuốc có thể xảy ra khi người già bắt đầu sử dụng một loại thuốc mới. Do đó, bạn cần theo dõi và kiểm tra bất kỳ sự khác biệt ở người già khi mới dùng thuốc.
Hãy cho bác sĩ biết nếu người thân của bạn có các dấu hiệu thay đổi về cân nặng, giấc ngủ, suy giảm trí nhớ, cảm giác đói hoặc mất cân bằng.
Trao đổi kỹ với bác sĩ, dược sĩ để đảm bảo liều lượng thuốc
Bác sĩ sẽ quyết định loại thuốc kê đơn phù hợp với tình trạng bệnh và sức khỏe của người già. Bên cạnh đó, bạn có quyền được thông tin để hiểu và biết thêm thuốc điều trị của người gia có tác dụng gì.
Hãy hỏi bác sĩ trong quá trình người già thăm khám và tư vấn. Việc phối hợp với bác sĩ sẽ giúp quá trình điều trị đạt hiệu quả cao nhất.
Ngoài ra, bạn hãy cởi mở thông báo cho bác sĩ, dược sĩ về tất cả các loại thuốc người già đang sử dụng, ngay cả thuốc không kê đơn, thực phẩm chức năng đang sử dụng. Bác sĩ, dược sĩ sẽ nhanh chóng tư vấn cho bạn, giúp hạn chế các tác dụng bất lợi khi người già dùng nhiều thuốc với nhau.
Theo dõi việc tuân thủ, sử dụng thuốc cho người cao tuổi
Bạn hãy tuân thủ thời gian và liều lượng sử dụng thuốc của người già. Nhất là những người cao tuổi bị suy giảm trí nhớ cần sự theo dõi đặc biệt.
Không tự ý mua thêm thuốc theo toa cũ hoặc loại thuốc khác sử dụng khi chưa có chỉ định từ bác sĩ, dược sĩ.
Nếu người già gặp khó khăn trong việc tuân thủ thuốc, bạn hãy liên hệ với bác sĩ điều trị để đơn giản hóa tối đa cách dùng hoặc áp dụng các công cụ hỗ trợ như hộp phân liều theo ngày/ tuần.
Giữ lại đơn thuốc đã và đang sử dụng
Danh sách thuốc sử dụng cho người cao tuổi thường chứa các thông tin về thuốc, tên biệt dược, liều lượng và tần suất sử dụng. Điều này không chỉ có lợi cho quá trình điều trị bệnh mà còn đóng vai trò quan trọng trong trường hợp khẩn cấp bệnh tình người già chuyển hướng xuất hoặc khi đi du lịch.
Lưu ý khi sử dụng thuốc cho người cao tuổi đúng cách
Sau khi tìm hiểu cách sử dụng thuốc an toàn cho người cao tuổi, bạn cũng nên chú ý và loại bỏ những thói quen dùng thuốc “xấu” người già nên tránh.
Tránh tự ý sử dụng thuốc hoặc dùng thuốc của người khác, thuốc không rõ nguồn gốc
Tâm lý của người già thường lo lắng khi biết có bệnh và sử dụng nhiều loại thuốc cùng một lúc theo kinh nghiệm hoặc lấy đơn thuốc của người có triệu chứng tương tự để sử dụng.
Để hạn chế thói quen này, bạn nên đưa người già đến gặp bác sĩ để được khám bệnh, kê đơn và dùng thuốc đúng chỉ định. Khi người già sử dụng hết thuốc hoặc xuất hiện tình trạng bất thường, bạn cần thông báo cho bác sĩ và tái khám để điều chỉnh thuốc kịp thời.
Lên kế hoạch uống thuốc đúng giờ, đảm bảo hiệu quả của thuốc
Người cao tuổi thường mắc các bệnh lý về suy giảm trí nhớ, lúc nhớ lúc quên, dẫn đến việc uống thuốc quá liều. Để người già uống thuốc đủ và đúng, bạn nên tạo thói quen uống thuốc vào một giờ nhất định.
Bên cạnh đó, người già cũng gặp khó khăn khi đọc nhãn thuốc, bạn hãy in chữ lớn trên nhãn thuốc và yêu cầu người già sử dụng kính mỗi khi lấy để tránh nhầm lẫn thuốc.
Đối với những trường hợp người cao tuổi bị suy giảm trí nhớ nặng, không thể tự độc lập dùng thuốc và bạn cũng không có thời gian chăm sóc thì hãy đặt dịch vụ “Nuôi bệnh tại nhà” của Phòng khám bác sĩ gia đình GALANT.
Tự hào là dịch vụ chăm sóc y tế hàng đầu tại TP.HCM, GALANT tự tin sẽ đem đến cho bạn và người thân những trải nghiệm y tế tốt nhất.
Điều chỉnh chế độ ăn uống, nghỉ ngơi, sinh hoạt hợp lý
Điều chỉnh chế độ sinh hoạt và xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học là cách nâng cao nền tảng sức khỏe cho người già. Đồng thời giúp họ giảm tác dụng phụ, giảm phụ thuộc vào thuốc.
Người già nên có chế độ ăn giảm muối, hạn chế chất béo và nội tạng động vật. Bổ sung nhiều rau xanh, hoa quả tươi tốt cho sức khỏe. Tăng cường vận động nhẹ nhàng để khí huyết lưu thông.
Ngoài ra, bạn cũng nên chú ý tránh sử dụng thuốc cho người cao tuổi với một số loại thực phẩm như:
Các thức ăn giàu vitamin K (bắp cải xanh, bơ, rau diếp, rau ngò,..) không dùng khi đang sử dụng các loại thuốc đông máu.
Các trái cây cam quýt, chanh, bưởi, cam nên tránh dùng với thuốc kháng viêm non steroid hoặc aspirin.
Cam thảo dễ gây tăng huyết áp ở người già. Do đó, bạn nên hạn chế cho người già sử dụng nhất là ai bị cao huyết áp.
Sữa và các chế phẩm từ sữa nên sử dụng trước 1 giờ hoặc sau 2 giờ uống kháng sinh.
Lời kết
Sử dụng thuốc cho người cao tuổi giúp hỗ trợ điều trị bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống. Tuy nhiên, lợi ích của việc điều trị có thể giảm đi do các tác dụng phụ của thuốc.
Do đó, người cao tuổi nên tuân thủ nguyên tắc sử dụng thuốc cùng chế độ sinh hoạt, ăn uống khoa học. Từ đó nâng cao chất lượng sống, giảm thiểu nguy cơ bệnh tật tái phát.
